Jednym z istotnych elementów w leczeniu chorych na POChP jest rehabilitacja. Chorzy zwykle ze względu na trudności w pokonywaniu wysiłku i z obawy przed dusznością rezygnują z aktywności fizycznej. Tak powstaje błędne koło: nieangażowanie mięśni w czasie nawet najprostszych ćwiczeń, powoduje ich osłabienie. Kolejne próby podjęcia wysiłku fizycznego są coraz trudniejsze, chory zaczyna odczuwać duszność przy coraz mniejszej aktywności. Światowe wytyczne dotyczące rozpoznawania i leczenia chorych na POChP zalecają wdrożenie rehabilitacji we wszystkich stadiach choroby. Obok typowych ćwiczeń oddechowych należy stosować ćwiczenia ogólnousprawniające (marsz, trening na rowerze stacjonarnym). Ćwiczenia ogólnousprawniające powinny być wdrażane w okresie, gdy nie występuje zaostrzenie choroby.
Ćwiczenia oddechowe mogą być wykonywane nawet u ciężko chorych pacjentów.
Do najprostszych ćwiczeń oddechowych należą:
oddychanie przez „zasznurowane” usta:
chory powoli wciąga powietrze przez nos, wykonując maksymalny wdech i stopniowo wypuszcza powietrze przez zwężone usta – istotne, aby wydech był mniej więcej dwa razy dłuższy niż wdech;
![cwiczenia-oddechowe-1](/wp-content/uploads/2018/10/cwiczenia-oddechowe-1.png)
ćwiczenie z butelką częściowo wypełnioną wodą oraz zanurzoną w niej plastikową rurką
(butelka może stać na stole przed chorym lub można ją trzymać w ręku): pacjent, robiąc wydech przez rurkę, stara się wtłoczyć przez nią jak największą ilość powietrza do wody;
![cwiczenia-oddechowe-2](/wp-content/uploads/2018/10/cwiczenia-oddechowe-2.png)
ćwiczenia z użyciem aparatów do oddychania (tzw. trenażerów mięśni oddechowych):
na rynku dostępne są różne rodzaje takich prostych urządzeń. Jednym z nich jest 3-komorowy zestaw do treningu oddechu (wdechu i wydechu) z kolorowymi kulkami: podczas wciągania powietrza kuleczki podnoszą się (ćwiczenie wdechu), a po odwróceniu przyrządu o 180° (podstawką do góry) można ćwiczyć wydech;
![cwiczenia-oddechowe-3](/wp-content/uploads/2018/10/cwiczenia-oddechowe-3.png)
ćwiczenie wdechu i wydechu w pozycji siedzącej na krześle:
podnosząc wyprostowane ręce nad głowę, chory wykonuje głęboki wdech, a opuszczając je powoli, wykonuje wydech.
![cwiczenia-oddechowe-4](/wp-content/uploads/2018/10/cwiczenia-oddechowe-4.png)
U ciężko chorych ćwiczenia powinny być krótsze i mniej intensywne. Ćwiczenie poprawia wydolność fizyczną organizmu i jakość życia.
Poza stosowaniem leków i rehabilitacją istotnym działaniem mającym wpływ na przebieg choroby jest zaprzestanie palenia tytoniu. To kluczowy element spowalniający pogarszanie się wydolności płuc, niezależnie od stopnia zaawansowania choroby. W czasie wizyty u lekarza warto zapytać o możliwości wsparcia przy rzucaniu nałogu. Od wielu lat pacjenci uzależnieni od nikotyny mogą brać udział w Programie Profilaktyki Chorób Odtytoniowych, w tym POChP. W jego ramach pacjenci kierowani są na zajęcia w zakresie terapii grupowej (działania wzmacniające chęć porzucenia nałogu). U chorych z ciężkim uzależnieniem od nikotyny konieczne jest dodanie leczenia zastępczego preparatami nikotyny (plastry, gumy do żucia) lub lekami ułatwiającymi rzucenie palenia. Udział w programie profilaktyki chorób odtytoniowych jest dla pacjenta bezpłatny (finansowany przez NFZ). Szczegółowe informacje o placówkach realizujących poradnictwo w tym zakresie można znaleźć na stronach wojewódzkich oddziałów NFZ
(np.http://www.nfz-warszawa.pl/dla-pacjenta/co-kazdy-pacjent-wiedziec-powinien/profilaktyczne-programy-zdrowotne/).
Często osoby palące tytoń stosują e-papierosy w celu walki z nałogiem. Dotychczas nie potwierdzono skuteczności e-papierosów jako metody sprzyjającej porzuceniu palenia.
Na przebieg choroby istotnie wpływają szczepienia ochronne. Istnieją silne dowody, że szczepienie przeciw grypie znacznie zmniejsza ryzyko ciężkiego zaostrzenia choroby i śmierci. Zaleca się je u wszystkich chorych i wykonuje się jeden raz w roku – jesienią. Powtarza się je przed każdym sezonem wzmożonej zachorowalności na grypę ze względu na dużą zmienność wirusa grypy i konieczność corocznego modyfikowania szczepionki. Szczepienie może być wykonane w poradni POZ (po zrealizowaniu recepty wystawionej pacjentowi lub szczepionką zakupioną wcześniej przez placówkę medyczną w celu ułatwienia pacjentowi szczepienia). W niektórych miastach szczepienia przeciw grypie dla pacjentów po 65. roku życia są bezpłatne (finansowane ze środków miasta).
![](/wp-content/uploads/2018/10/pochp-co-jeszcze-2.jpg)
Innym bardzo ważnym działaniem profilaktycznym jest szczepienie przeciw pneumokokom (bakteriom będącym częstą przyczyną zakażeń dróg oddechowych, w tym zapalenia płuc). Szczepienie to zaleca się u wszystkich chorujących na POChP po 65. roku życia oraz młodszych ze znacznie obniżonymi wskaźnikami przepływu powietrza stwierdzonymi w spirometrii lub ze współistnieniem innych poważnych chorób (np. niewydolnością serca, cukrzycą). Wykazano, że szczepienia takie znacznie zmniejszają ryzyko zapalenia płuc i ciężkich zakażeń bakteryjnych. Wykorzystuje się do tego celu tzw. szczepionki polisacharydowe. Często wystarczy podanie tylko jednej dawki na całe życie. Czasem u osób w podeszłym wieku lekarz może rozważyć powtórne szczepienie (podanie tzw. dawki przypominającej po upływie kilku lat od poprzedniego szczepienia).
Szczepienie przeciw grypie i przeciw pneumokokom jest zwykle dobrze tolerowane. Oba szczepienia można przeprowadzić jednocześnie (tego samego dnia), podając każdy z preparatów w inne miejsce, np. w lewe i prawe ramię. Zarówno szczepienie przeciw grypie jak i przeciw pneumokokom u osób dorosłych należy do szczepień zalecanych (nieobowiązkowych) i nie jest refundowane przez NFZ.
dr Beata Mamełka
Alergolog, Pulmonolog, Internista