Babka (nazwa łacińska: Plantago, angielska: English plantain, Ribwort plantain, Ribwort)

Babka (Plantago) to kosmopolityczny rodzaj roślin z rodziny babkowatych (Plantaginaceae) liczący około 250 gatunków. Nazwa rodzaju Plantago pochodzi od łacińskiego planta (podeszwa) i ma związek ze skórzastymi liśćmi babek. W Polsce rośnie dziko 9 gatunków, m.in.: babka lancetowata (Plantago lanceolata), babka średnia ( Plantago media), babka zwyczajna (Plantago major). Babka zwyczajna ma liczne nazwy zwyczajowe: babka szerokolistna, babka pospolita, babka wielka, babka szeroka. Liście tego gatunku są większe (i szersze) od liści pozostałych gatunków babek.

Kwiaty babki są bardzo zróżnicowane: od 3 cm długości u babki lancetowatej do około 15 cm długości u babki zwyczajnej. Babka jest zarówno owadopylna, jak i wiatropylna. Babka lancetowata i babka średnia kwitną na przeważającym obszarze Polski przede wszystkim w maju i czerwcu, a babka zwyczajna (szerokolistna) kwitnie w lipcu i sierpniu.

Z ziaren pyłku babki wyizolowano m.in. alergen Pla l 1. Zwykle uczulenie na pyłek babki towarzyszy nadwrażliwości na pyłek innych gatunków roślin. W ostatnich 30 latach w Polsce obserwujemy stały spadek stężenia pyłku babki. Najprawdopodobniej ma to związek z wykorzystywaniem do obsiewania trawników na terenach miejskich i w ogródkach mieszanek traw bez zanieczyszczeń nasion innych roślin. W Europie południowej stężenia pyłku babki są znacznie wyższe niż w Polsce, co może prowadzić do wystąpienia objawów alergicznych. Stężenia pyłku babki nie osiągają bardzo wysokich wartości, a ekspozycja na alergeny pyłku babki uzależniona jest od lokalnie występujących roślin (należy zwrócić uwagę na najbliższe otoczenie chorego).

Nadwrażliwość na alergeny pyłku babki nigdy nie jest dominująca, a zwykle towarzyszy uczuleniu na pyłek innych gatunków roślin. W literaturze naukowej jest wiele sprzecznych informacji dotyczących znaczenia alergenów pyłku babki w wywoływaniu objawów alergicznego nieżytu nosa i spojówek. W badaniach Nakamaru w populacji japońskiej aż u 12,8% badanych stwierdzono podwyższony poziom sIgE przeciwko alergenom pyłku babki, również w populacji greckiej Gioulekas stwierdził dodatnie testy skórne u 14,6% badanych z alergicznym nieżytem nosa. Także w Polsce, analizując wyniki testów skórnych u chorych z alergicznym nieżytem nosa, stwierdziliśmy częste występowanie dodatnie odczynów z alergenami pyłku babki. Bliższa analiza wyników testów skórnych (niewielkie odczyny przy stosunkowo niskich stężeniach pyłku babki w atmosferze) wskazuje jednak na niewielkie znaczenie kliniczne alergenów pyłku babki. Niskie stężenie pyłku babki oraz długi okres pylenia (maj – sierpień) sprawia, że trudno jest ocenić kliniczne znaczenie wyniku testu skórnego z alergenem pyłku babki.

Opracowanie: dr n. med. Piotr Rapiejko, Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych